พระไตรปิฎก ฉบับหลวง เล่มที่ ๒๓ สุตตันตปิฎก หน้าที่ ๔๒๘-๔๒๙

สิกขาสูตร เหตุท้อแท้ในสิกขา
สัมมัปปธานวรรคที่ ๓

             [๒๗๗] ดูกรภิกษุทั้งหลาย เหตุเครื่องให้สิกขาทุรพล ๕ ประการนี้ ๕ ประการ เป็นไฉน คือ ปาณาติบาต ฯลฯ สุราเมรยมัชชปมาทัฏฐาน

             ดูกรภิกษุทั้งหลาย เหตุเครื่องให้สิกขาทุรพล ๕ ประการนี้แล

             ดูกรภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลาย พึงเจริญสัมมัปปธาน ๔ เพื่อละเหตุเครื่อง ให้สิกขาทุรพล ๕ ประการนี้แล

สัมมัปปธาน ๔ เป็นไฉน

             ดูกรภิกษุทั้งหลายภิกษุในธรรมวินัยนี้ ย่อมปลูกฉันทะ พยายาม ปรารภ ความเพียร ประคองจิตตั้งจิตไว้ เพื่อไม่ให้ธรรมอันเป็นบาปอกุศลที่ยังไม่เกิด ให้เกิดขึ้น ๑ ... เพื่อละธรรมอันเป็นบาปอกุศลที่เกิดขึ้นแล้ว ๑ ... เพื่อยังกุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ให้เกิดขึ้น ๑ ...เพื่อความตั้งมั่น ไม่ฟั่นเฟือน เพื่อความเจริญยิ่ง เพื่อความไพบูลย์ เพื่อความเจริญ เพื่อความบริบูรณ์แห่งกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ๑

             ดูกรภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายพึงเจริญสัมมัปปธาน ๔ นี้ เพื่อละเหตุเครื่อง ให้สิกขาทุรพล ๕ ประการนี้แล ฯลฯ

             [๒๗๘] ดูกรภิกษุทั้งหลาย ธรรมเครื่องผูกมัดจิต ๕ ประการนี้ ๕ ประการ เป็นไฉน ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในธรรมวินัยนี้ ยังไม่ปราศจากความกำหนัด ฯลฯ ในกามทั้งหลาย ฯลฯ

             ดูกรภิกษุทั้งหลาย ธรรมเครื่องผูกมัดจิต๕ ประการนี้แล

             ดูกรภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายพึงเจริญสัมมัปปธาน ๔ เพื่อละธรรม เครื่องผูก มัดจิต ๕ ประการนี้แล สัมมัปปธาน ๔ เป็นไฉน

             ดูกรภิกษุทั้งหลายภิกษุในธรรมวินัยนี้ ย่อมปลูกฉันทะ พยายาม ปรารภความ เพียร ประคองจิตตั้งจิตไว้
เพื่อไม่ให้ธรรมอันเป็นบาปอกุศลที่ยังไม่เกิด ให้เกิดขึ้น ๑ ...
เพื่อละธรรมอันเป็นบาปอกุศลที่เกิดขึ้นแล้ว ๑ ...
เพื่อยังกุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ให้เกิดขึ้น ๑ ...
เพื่อความตั้งมั่น ไม่ฟั่นเฟือน เพื่อความเจริญยิ่ง เพื่อความไพบูลย์ เพื่อความเจริญ เพื่อความบริบูรณ์ แห่งกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ๑

             ดูกรภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายพึงเจริญสัมมัปปธาน ๔ นี้ เพื่อละธรรมเครื่อง ผูกมัดจิต ๕ ประการนี้แล

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
พระไตรปิฎก ฉบับหลวง เล่มที่ ๒๓ สุตตันตปิฎก หน้าที่ ๔๒๙

เหตุท้อแท้ในสิกขา
อิทธิปาทวรรคที่ ๔

เจริญอิทธิบาท ๔ เพื่อละเหตุเครื่อง ให้ สิกขาทุรพล ๕ (ศีล๕)
เจริญอิทธิบาท ๔ เพื่อละเครื่องผูกมัดจิต ๕

             [๒๗๙] ดูกรภิกษุทั้งหลาย เหตุเครื่องให้สิกขาทุรพล ๕ ประการนี้๕ ประการเป็นไฉน คือ ปาณาติบาต ฯลฯ สุราเมรยมัชชปมาทัฏฐาน

             ดูกรภิกษุทั้งหลาย เหตุเครื่องให้สิกขาทุรพล ๕ ประการนี้แล

             ดูกรภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายพึงเจริญอิทธิบาท ๔ เพื่อละเหตุเครื่อง ให้ สิกขาทุรพล ๕ (ศีล๕) ประการนี้แล อิทธิบาท ๔ เป็นไฉน

             ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในธรรมวินัยนี้ ย่อมเจริญอิทธิบาทอันประกอบด้วย ฉันทสมาธิ และปธานสังขาร ๑
วิริยสมาธิ และปธานสังขาร ๑
จิตตสมาธิ และปธานสังขาร ๑
วิมังสาสมาธิ และปธานสังขาร ๑

             ดูกรภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายพึงเจริญอิทธิบาท ๔ นี้ เพื่อละเหตุเครื่องให้ สิกขาทุรพล ๕ ประการนี้แล ฯลฯ

----------------------------------------------------------------------------------

             [๒๘๐] ดูกรภิกษุทั้งหลาย ธรรมเครื่องผูกมัดจิต ๕ ประการนี้ ๕ ประการ เป็นไฉน ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในธรรมวินัยนี้ ยังไม่ปราศจากความกำหนัด ... ในกามทั้งหลาย ฯลฯ ดูกรภิกษุทั้งหลาย ธรรมเครื่องผูกมัดจิต ๕ ประการนี้แล

             ดูกรภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายพึงเจริญอิทธิบาท ๔ เพื่อละธรรม เครื่องผูกมัด จิต ๕ ประการนี้แล อิทธิบาท ๔ เป็นไฉน

              ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เจริญอิทธิบาทอันประกอบด้วย
ฉันทสมาธิ และปธานสังขาร
วิริยสมาธิ และปธานสังขาร
จิตตสมาธิ และปธานสังขาร
วิมังสาสมาธิ และปธานสังขาร

              ดูกรภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลาย พึงเจริญอิทธิบาท ๔ นี้ เพื่อละธรรมเครื่อง ผูกมัดจิต ๕ ประการนี้แล

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
พระไตรปิฎก ฉบับหลวง เล่มที่ ๒๓ สุตตันตปิฎก หน้าที่ ๔๓๐

ราคเปยยาล
(วรรคที่ ๕)

เจริญธรรม ๙ ประการ เพื่อรู้ยิ่งราคะ ๙ ประการ (เจริญอสุภสัญญา เจริญมรณ..เจริญวิราคสัญญา)

             [๒๘๑] ดูกรภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายพึงเจริญธรรม ๙ ประการ เพื่อรู้ยิ่งราคะ ๙ ประการเป็นไฉน คือ
๑ อสุภสัญญา
๒ มรณสัญญา
๓ อาหารปฏิกูลสัญญา
๔ สัพพโลเกอนภิรตสัญญา
๕ อนิจจสัญญา
๖ อนิจเจทุกขสัญญา
๗ ทุกเขอนัตตสัญญา
๘ ปหานสัญญา
๙ วิราคสัญญา

             ดูกรภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายพึงเจริญธรรม ๙ ประการนี้ เพื่อรู้ยิ่งราคะ

เจริญธรรม ๙ ประการนี้ เพื่อรู้ยิ่งราคะ ๙ ประการ (ปฐมฌาน ทุติยฌาน...สัญญาเวทยิตนิโรธ)

             [๒๘๒] ดูกรภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลาย พึงเจริญธรรม ๙ ประการนี้ เพื่อรู้ยิ่งราคะ ๙ ประการเป็นไฉน คือ
ปฐมฌาน ๑
ทุติยฌาน ๑
ตติยฌาน ๑
จตุตถฌาน ๑
อากาสานัญจายตนฌาน ๑
วิญญาณัญจายตนฌาน ๑
อากิญจัญญายตนฌาน ๑
เนวสัญญานาสัญญายตนฌาน ๑
สัญญาเวทยิตนิโรธ ๑

             ดูกรภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายพึงเจริญธรรม ๙ ประการนี้ เพื่อรู้ยิ่งราคะ

             [๒๘๓] ดูกรภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายพึงเจริญธรรม ๙ ประการนี้ เพื่อกำหนดรู้ เพื่อความสิ้นไปรอบ เพื่อละ เพื่อความสิ้นไป เพื่อความเสื่อมไปเพื่อความ คลายไป เพื่อความดับ เพื่อสละ เพื่อสลัดคืนซึ่งราคะ

             เธอทั้งหลายพึงเจริญธรรม ๙ ประการนี้ เพื่อรู้ยิ่ง เพื่อกำหนดรู้ เพื่อความสิ้นไป รอบ เพื่อละเพื่อความสิ้น เพื่อความเสื่อมไป เพื่อความคลายไป เพื่อดับ เพื่อสละ เพื่อสลัดคืน ซึ่งโทสะ โมหะ โกธะ อุปนาหะ มักขะ ปลาสะ อิสสา มัจฉริยะมายา สาเถยยะ ถัมภะ สารัมภะ มานะ อติมานะ มทะ ปมาทะ

             พระผู้มีพระภาคได้ตรัสไวยากรณภาษิตนี้จบลงแล้ว ภิกษุเหล่านั้นมีใจชื่นชม ยินดี ภาษิตของพระผู้มีพระภาค ฉะนี้แล