พระไตรปิฎก ฉบับหลวง เล่มที่ ๒๒ สุตตันตปิฎก หน้าที่ ๒๗๐

๑. อาวาสิกสูตร
เจ้าอาวาสผู้ไม่ควรยกย่อง

            [๒๓๑] ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการ ย่อมเป็นผู้ไม่ควรยกย่องธรรม ๕ ประการเป็นไฉน คือ

๑ ภิกษุเจ้าอาวาส เป็นผู้ไม่ถึงพร้อมด้วยมรรยาท ไม่ถึงพร้อมด้วยวัตร
๒ ไม่เป็นพหูสูต ไม่ทรงจำสูตร
๓ เป็นผู้ไม่ประพฤติขัดเกลา ไม่ยินดีในการหลีกออกเร้น ไม่ยินดีในกัลยาณธรรม
๔ เป็นผู้ไม่มีวาจาไพเราะ ไม่กระทำถ้อยคำให้ไพเราะ
๕ มีปัญญาทราม โง่เขลา

            ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการนี้แล เป็นผู้ไม่ ควรยกย่อง

            ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการ ย่อมเป็นผู้ควรยกย่อง ธรรม ๕ ประการเป็นไฉน คือ

๑ ภิกษุเจ้าอาวาสเป็นผู้ถึงพร้อม ด้วยมรรยาท ถึงพร้อมด้วยวัตร
๒ เป็นผู้พหูสูต ทรงไว้ซึ่งสุตะ
๓ เป็นผู้ประพฤติขัดเกลา ยินดีในการหลีกออกเร้น ยินดีในกัลยาณธรรม
๔ มีวาจาไพเราะกระทำถ้อยคำให้ไพเราะ
๕ มีปัญญา เฉลียวฉลาด

            ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการนี้แล เป็นผู้ ควร ยกย่อง

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
พระไตรปิฎก ฉบับหลวง เล่มที่ ๒๒ สุตตันตปิฎก หน้าที่ ๒๗๐-๒๗๑

๒. อัปปิยสูตร
เจ้าอาวาสอันเป็นที่รักที่เคารพ

            [๒๓๒] ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการ ย่อมเป็นที่รัก ที่ชอบใจ ที่เคารพ และเป็นที่สรรเสริญของเพื่อนพรหมจรรย์ ธรรม ๕ ประการเป็นไฉน คือ

๑ เป็นผู้มีศีล สำรวมด้วยความสำรวมในพระปาติโมกข์ ถึงพร้อมด้วยอาจาระและโคจร มีปรกติเห็นภัยในโทษมีประมาณน้อย สมาทานศึกษาอยู่ในสิกขาบททั้งหลาย

๒ เป็นผู้พหูสูต ทรงไว้ซึ่งสุตะ สั่งสมสุตะ เป็นผู้ได้สดับมาก ทรงจำไว้ ขึ้นปาก คล่องใจ แทงตลอดด้วยดีด้วยทิฐิ ซึ่งธรรมอันงามในเบื้องต้น งามในท่ามกลาง งามในที่สุด ประกาศพรหมจรรย์พร้อมทั้งอรรถ พร้อมทั้งพยัญชนะ บริสุทธิ์บริบูรณ์สิ้นเชิง

๓ เป็นผู้มีวาจาไพเราะ กระทำถ้อยคำให้ไพเราะ ประกอบด้วยวาจาของชาวเมือง สละสลวยไม่มีโทษ ให้ทราบข้อความได้ชัด

๔ เป็นผู้ได้ตามความปรารถนา ได้โดยไม่ยากไม่ลำบาก ซึ่งฌาน ๔ อันมีในจิตยิ่ง เป็นเครื่องอยู่เป็นสุขในปัจจุบัน

๕ ทำให้แจ้งซึ่งเจโตวิมุติ ปัญญาวิมุติ อันหาอาสวะมิได้ เพราะอาสวะทั้งหลายสิ้นไป ด้วยปัญญาอันยิ่งเองในปัจจุบันเข้าถึงอยู่

            ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการนี้แล ย่อมเป็น ที่รัก ที่ชอบใจ ที่เคารพ และ เป็นที่สรรเสริญของเพื่อนพรหมจรรย์

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
พระไตรปิฎก ฉบับหลวง เล่มที่ ๒๒ สุตตันตปิฎก หน้าที่ ๒๗๑

๓. โสภณสูตร
ธรรมที่เป็นเหตุให้อาวาสงดงาม

            [๒๓๓] ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการ ย่อมยังอาวาสให้งาม ๕ ประการเป็นไฉน คือ

๑ เป็นผู้มีศีล สำรวมด้วยความสำรวมในพระปาติโมกข์ ฯลฯ ศึกษาอยู่ในสิกขาบท ทั้งหลาย
๒ เป็นผู้พหูสูต ฯลฯบริสุทธิ์บริบูรณ์สิ้นเชิง
๓ เป็นผู้มีวาจาไพเราะ ฯลฯ ให้ทราบข้อความได้ชัด
๔ เป็นผู้สามารถเพื่อให้ผู้เข้าไปหาเห็นแจ้ง ให้สมาทาน ให้อาจหาญ ให้ร่าเริง ด้วยธรรมีกถา
๕ เป็นผู้ได้ตามความปรารถนา ได้โดยไม่ยาก ไม่ลำบาก ซึ่งฌาน ๔ อันมีในจิตยิ่ง เป็นเครื่องอยู่เป็นสุขในปัจจุบัน

            ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาสประกอบด้วยธรรม ๕ ประการนี้แล ย่อมยังอาวาสให้งาม

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
พระไตรปิฎก ฉบับหลวง เล่มที่ ๒๒ สุตตันตปิฎก หน้าที่ ๒๗๑-๒๗๒

๔. พหุปการสูตร
ธรรมที่เป็นเหตุให้มีอุปการะมากแก่อาวาส

            [๒๓๔] ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการ ย่อมเป็นผู้มีอุปการะมาก แก่อาวาส ๕ ประการเป็นไฉน คือ

๑ เป็นผู้มีศีล ฯลฯ สมาทาน ศึกษาอยู่ในสิกขาบททั้งหลาย
๒ เป็นผู้พหูสูต ฯลฯ บริสุทธิ์บริบูรณ์สิ้นเชิง
๓ ปฏิสังขรณ์เสนาสนะที่หักพัง
๔ ก็ภิกษุสงฆ์หมู่ใหญ่เข้ามาแล้ว มีภิกษุมาจากแคว้นต่างๆ ย่อมเข้าไปบอกพวก คฤหัสถ์ว่า ดูกรท่านผู้มีอายุทั้งหลาย มีภิกษุสงฆ์หมู่ใหญ่เข้ามาแล้ว มีภิกษุมาจากแคว้น ต่างๆ ขอเชิญท่านทั้งหลายทำบุญ เป็นสมัยทำบุญ
๕ เป็นผู้ได้ตามความปรารถนาได้โดยไม่ยาก ไม่ลำบาก ซึ่งฌาน ๔ อันมีในจิตยิ่ง เป็น เครื่องอยู่เป็นสุขในปัจจุบัน

            ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการนี้แล ย่อมเป็นผู้มีอุปการะมากแก่อาวาส

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
พระไตรปิฎก ฉบับหลวง เล่มที่ ๒๒ สุตตันตปิฎก หน้าที่ ๒๗๒

๕. อนุกัมปกสูตร
ธรรมที่เป็นเหตุอนุเคราะห์คฤหัสถ์

            [๒๓๕] ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการ ย่อมอนุเคราะห์คฤหัสถ์ ๕ ประการเป็นไฉน คือ

๑ ยังคฤหัสถ์ให้สมาทานในอธิศีล
๒ ให้ตั้งอยู่ในธรรมทัศนะ
๓ เข้าไปหาคฤหัสถ์ผู้ป่วยแล้ว ย่อมให้สติว่า ท่านทั้งหลาย จงตั้งสติให้ตรง ต่อ พระรัตนตรัย ก็ภิกษุสงฆ์หมู่ใหญ่เข้ามาแล้ว มีภิกษุมาจากแคว้นต่างๆ ย่อมเข้าไปบอก พวกคฤหัสถ์ว่า ดูกรท่านผู้มีอายุทั้งหลาย ภิกษุหมู่ใหญ่เข้ามาแล้ว มีภิกษุมาจากแคว้น ต่างๆ ขอเชิญท่านทั้งหลายทำบุญเป็นสมัยทำบุญ
๔ ย่อมฉันโภชนะ ที่พวกคฤหัสถ์ถวาย จะเลวหรือประณีตก็ตามด้วยตนเอง
๕ ไม่ยังศรัทธาไทยให้เสียไป

            ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการนี้แล ย่อมอนุเคราะห์คฤหัสถ์

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
พระไตรปิฎก ฉบับหลวง เล่มที่ ๒๒ สุตตันตปิฎก หน้าที่ ๒๗๒-๒๗๓

๖. ยถาภตอวรรณสูตร
เจ้าอาวาสเหมือนถูกเก็บไว้ในนรก (นัยยะ๑)

            [๒๓๖] ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการ เหมือนถูกนำมาเก็บไว้ในนรก ๕ ประการเป็นไฉน คือ

๑ ไม่ใคร่ครวญ ไม่พิจารณาก่อน แล้วกล่าวสรรเสริญผู้ควรตำหนิ

๒ ไม่ใคร่ครวญ ไม่พิจารณาก่อน แล้วกล่าวตำหนิผู้ควรสรรเสริญ

๓ ไม่ใคร่ครวญ ไม่พิจารณาก่อน แล้วแสดงความเลื่อมใสให้ปรากฏ ในที่อันไม่ควร เลื่อมใส

๔ ไม่ใคร่ครวญ ไม่พิจารณาก่อน แล้วแสดงความไม่เลื่อมใสให้ปรากฏ ในที่อันควร เลื่อมใส
๕ ย่อมยังศรัทธาไทยให้ตกไป

            ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการนี้แล เหมือนถูกนำมาเก็บไว้ในนรก

            ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการ เหมือนถูก เชิญมาอยู่ในสวรรค์ ๕ ประการเป็นไฉน คือ

๑ ใคร่ครวญพิจารณาก่อน แล้วกล่าวตำหนิผู้ควรตำหนิ
๒ ใคร่ครวญพิจารณาก่อน แล้วกล่าวสรรเสริญผู้ควรสรรเสริญ
๓ ใคร่ครวญพิจารณาก่อน แล้วแสดงความไม่เลื่อมใสให้ปรากฏ ในที่อันไม่ควรเลื่อมใส
๔ ใคร่ครวญพิจารณาก่อน แล้วแสดงความเลื่อมใสให้ปรากฏ ในที่อันควร เลื่อมใส ย่อมไม่ยังศรัทธาไทยให้ตกไป

            ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการนี้แล เหมือนถูกเชิญมาอยู่ในสวรรค์

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
พระไตรปิฎก ฉบับหลวง เล่มที่ ๒๒ สุตตันตปิฎก หน้าที่ ๒๗๓-๒๗๔

๗. ยถาภตเคธสูตร
เจ้าอาวาสเหมือนถูกเก็บไว้ในนรก (นัยยะ๒)

            [๒๓๗] ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการ เหมือนถูกนำมาเก็บไว้ในนรก ๕ ประการเป็นไฉน คือ

๑ ไม่ใคร่ครวญ ไม่พิจารณาก่อน แล้วกล่าวสรรเสริญผู้ควรตำหนิ
๒ ไม่ใคร่ครวญ ไม่พิจารณาก่อน แล้วกล่าวตำหนิผู้ควรสรรเสริญ
๓ เป็นผู้ตระหนี่อาวาส หวงแหนอาวาส
๔ เป็นผู้ตระหนี่สกุลหวงแหนสกุล
๕ ย่อมยังศรัทธาไทยให้ตกไป

            ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการนี้แล เหมือนถูกนำมาเก็บไว้ในนรก

            ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการ เหมือนถูกเชิญมาอยู่ในสวรรค์ ๕ ประการเป็นไฉน คือ

๑ ใคร่ครวญพิจารณาก่อน แล้วกล่าวตำหนิผู้ควรตำหนิ
๒ ใคร่ครวญพิจารณาก่อน แล้วกล่าวสรรเสริญผู้ควรสรรเสริญ
๓ เป็นผู้ไม่ตระหนี่อาวาส ไม่หวงแหนอาวาส
๔ เป็นผู้ไม่ตระหนี่สกุล ไม่หวงแหนสกุล
๕ ไม่ยังศรัทธาไทยให้ตกไป

            ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการนี้แล เหมือนถูกเชิญมาอยู่ในสวรรค์

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
พระไตรปิฎก ฉบับหลวง เล่มที่ ๒๒ สุตตันตปิฎก หน้าที่ ๒๗๔

๘. ยถาภตมัจเฉรสูตรที่ ๑
เจ้าอาวาสเหมือนถูกเก็บไว้ในนรก (นัยยะ๓)

            [๒๓๘] ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการ เหมือนถูกนำมาเก็บไว้ในนรก ๕ ประการเป็นไฉน คือ

๑ ไม่ใคร่ครวญ ไม่พิจารณาก่อน แล้วกล่าวสรรเสริญผู้ควรตำหนิ
๒ ไม่ใคร่ครวญ ไม่พิจารณาก่อน แล้วกล่าวตำหนิผู้ควรสรรเสริญ
๓ เป็นผู้ตระหนี่อาวาส
๔ ตระหนี่สกุล
๕ ตระหนี่ลาภ

            ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการนี้แลเหมือนถูกนำมาเก็บไว้ในนรก

            ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการ เหมือนถูกเชิญมาอยู่ในสวรรค์ ๕ ประการเป็นไฉน คือ

๑ ใคร่ครวญพิจารณาก่อน แล้วกล่าวตำหนิผู้ควรตำหนิ
๒ ใคร่ครวญพิจารณาก่อน แล้วกล่าวสรรเสริญผู้ควรสรรเสริญ
๓ ไม่เป็นผู้ตระหนี่อาวาส
๔ ไม่ตระหนี่สกุล
๕ ไม่ตระหนี่ลาภ

            ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการนี้แล เหมือนถูกเชิญมาอยู่ในสวรรค์

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
พระไตรปิฎก ฉบับหลวง เล่มที่ ๒๒ สุตตันตปิฎก หน้าที่ ๒๗๔-๒๗๕

๙. ยถาภตมัจเฉรสูตรที่ ๒
เจ้าอาวาสเหมือนถูกเก็บไว้ในนรก (นัยยะ๔)

            [๒๓๙] ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการ เหมือนถูกนำมาเก็บไว้ในนรก ๕ ประการเป็นไฉน คือ

๑ เป็นผู้ตระหนี่อาวาส
๒ ตระหนี่สกุล
๓ ตระหนี่ลาภ
๔ ตระหนี่วรรณะ
๕ ย่อมยังศรัทธาไทยให้ตกไป

            ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการ เหมือนถูกนำมา เก็บไว้ในนรก

            ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการ เหมือน ถูกเชิญมาอยู่ในสวรรค์ ๕ ประการเป็นไฉน คือ

๑ ไม่เป็นผู้ตระหนี่อาวาส
๒ ไม่ตระหนี่สกุล
๓ ไม่ตระหนี่ลาภ
๔ ไม่ตระหนี่วรรณะ
๕ ไม่ยังศรัทธาไทยให้ตกไป

            ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการนี้แล เหมือนถูกเชิญมาอยู่ในสวรรค์

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
พระไตรปิฎก ฉบับหลวง เล่มที่ ๒๒ สุตตันตปิฎก หน้าที่ ๒๗๕

๑๐. ยถาภตมัจเฉรสูตรที่ ๓
เจ้าอาวาสเหมือนถูกเก็บไว้ในนรก (นัยยะ๕)

            [๒๔๐] ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการ เหมือนถูกนำมาเก็บไว้ในนรก ๕ ประการเป็นไฉน คือ

๑ เป็นผู้ตระหนี่อาวาส
๒ ตระหนี่สกุล
๓ ตระหนี่ลาภ
๔ ตระหนี่วรรณะ
๕ ตระหนี่ธรรม

            ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาสประกอบด้วยธรรม ๕ ประการนี้แล เหมือนถูกนำมาเก็บไว้ในนรก

            ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการ เหมือน ถูกเชิญมาไว้ในสวรรค์ ๕ ประการเป็นไฉน คือ

๑ ไม่เป็นผู้ตระหนี่อาวาส
๒ ไม่ตระหนี่สกุล
๓ ไม่ตระหนี่ลาภ
๔ ไม่ตระหนี่วรรณะ
๕ ไม่ตระหนี่ธรรม

            ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจ้าอาวาส ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการนี้แล เหมือนถูก เชิญมาอยู่ในสวรรค์