การรู้ลมหายใจ

จะเป็นเหตุให้ สติปัฎฐาน 4 บริบูรณ์
จะเป็นเหตุให้โพชฌงค์ 7 บริบูรณ์
จะเป็นเหตุให้ วิชาวิมุติ บริบูรณ์

สติปัฎฐาน 4

1 กายานุปัสสนาสติปัฏฐาน - การมีสติระลึกรู้กายเป็นฐาน ซึ่งกายในที่นี่หมายถึงประชุม หรือรวม นั่นคือธาตุ 4 ได้แก่ ดิน น้ำ ลม ไฟมาประชุมร วมกันเป็นร่างกาย ไม่มองกายด้วยความเป็นคน สัตว์ เรา เขา แต่มองแยกเป็น รูปธรรมหนึ่งๆ เห็นความเกิดดับ กายล้วนไม่เที่ยง เป็นทุกข์ และเป็นอนัตตา

2 เวทนานุปัสสนาสติปัฏฐาน - การมีสติระลึกรู้เวทนาเป็นฐาน ไม่มองเวทนาด้วยความเป็นคน สัตว์ เรา เขาคือไม่มองว่าเรากำลังทุกข์ หรือเรากำลัง สุข หรือเราเฉยๆ แต่มองแยกเป็นนามธรรมอย่างหนึ่ง เห็นความเกิดดับ เวทนาล้วน ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ และเป็นอนัตตา

3 จิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน - การมีสติระลึกรู้จิตเป็นฐาน เป็นการนำจิตมาระลึกรู้เจตสิกหรือรู้จิตก็ได้ ไม่มองจิตด้วยความเป็นคน สัตว์ เรา เขา คือไม่มองว่าเรากำลังคิด เรากำลังโกรธ หรือเรากำลังเหม่อลอย แต่มองแยกเป็น นามธรรมอย่างหนึ่ง เห็นความเกิดดับ จิตล้วนไม่เที่ยง เป็นทุกข์ และเป็นอนัตตา

4 ธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน - การมีสติระลึกรู้สภาวะธรรมเป็นฐานทั้งรูปธรรมและนามธรรมล้วนมีความเกิดดับ ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ และเป็นอนัตตา

โพชฌงค์ 7

โพชฌงค์ 7 คือธรรมที่เป็นองค์แห่งการตรัสรู้ หรือองค์ของผู้ตรัสรู้ มีเจ็ดอย่างคือ

1 สติ (สติสัมโพชฌงค์) ความระลึกได้ สำนึกพร้อมอยู่ ใจอยู่กับกิจ จิตอยู่กับเรื่อง
2 ธัมมวิจยะ (ธัมมวิจยสัมโพชฌงค์) ความเฟ้นธรรม ความสอดส่องสืบค้นธรรม
3 วิริยะ (วิริยสัมโพชฌงค์) ความเพียร
4 ปีติ (ปีติสัมโพชฌงค์) ความอิ่มใจ
5 ปัสสัทธิ (ปัสสัทธิสัมโพชฌงค์) ความสงบกายใจ
6 สมาธิ (สมาธิสัมโพชฌงค์) ความมีใจตั้งมั่น จิตแน่วในอารมณ์
7 อุเบกขา (อุเบกขาสัมโพชฌงค์) ความมีใจเป็นกลาง เพราะเห็นตามเป็นจริง

โพชฌงค์คู่ปรับกับอนุสัย

1 สติ เป็นคู่ปรับกับ อวิชชา (ความไม่รู้ในอริยสัจจสี่)
2 ธัมมวิจยะ เป็นคู่ปรับกับ ทิฏฐิ (สักกายทิฏฐิ และ สีลัพพัตปรามาส)
3 วิริยะ เป็นคู่ปรับกับ วิจิกิจฉา (ลังเลสงสัยในพระธรรม)
4 ปีติ เป็นคู่ปรับกับ ปฏิฆะ (ความคับแค้น ความขัดใจ หงุดหงิด)
5 ปัสสัทธิ เป็นคู่ปรับกับ กามราคะ (ความกำหนัดในกาม)
6 สมาธิ เป็นคู่ปรับกับ ภวราคะ (รูปราคะ อรูปราคะ ภพที่สงบ) กับ อุทธัจจะกุกกุจจะ (ภพที่ไม่สงบ))
7 อุเบกขา เป็นคู่ปรับกับ มานะ

ธัมมวิจยะและวิริยะ ทำลายทิฏฐิ และวิจิกิจฉาอนุสัย บรรลุเป็นพระโสดาบัน และ หรือพระสกทาคามี
ปีติและปัสสัทธิ ทำลายปฏิฆะ และกามราคะอนุสัย บรรลุเป็นพระอนาคามี
สมาธิ อุเบกขา และ สติ ทำลายรูปราคะ อรูปราคะ อุทธัจจกุกกุจจะ มานะ อวิชชาอนุสัย บรรลุเป็นพระอรหันต์

วิชาวิมุติ

วิมุตติ 2 คือ ความหลุดพ้นด้วย สมาธิ และ ปัญญา ได้แก่

1 เจโตวิมุตติ หมายถึง ความหลุดพ้นแห่งจิต ความหลุดพ้นด้วยอำนาจการฝึกจิต ความหลุดพ้นแห่งจิตจากราคะ ด้วยกำลังแห่งสมาธิ

2 ปัญญาวิมุตติ หมายถึง ความหลุดพ้นด้วยปัญญา ความหลุดพ้นด้วยอำนาจการ เจริญปัญญา ความหลุดพ้นแห่งจิตจากจากอวิชชา ด้วยปัญญาที่รู้เห็นตามเป็นจริง