พระไตรปิฎก ฉบับหลวง เล่มที่ ๒๐ สุตตันตปิฎก หน้าที่ ๓๐๐-๓๐๒

อเนญชสูตร
ว่าด้วยธรรมอันไม่หวั่นไหว


             [๕๕๖] ดูกรภิกษุทั้งหลาย บุคคล ๓ จำพวกนี้ มีปรากฏอยู่ในโลก ๓ จำพวก เป็นไฉน คือ

             ๑. บุคคลบางคนในโลกนี้ บรรลุอากาสานัญจายตนฌานอยู่ โดยบริกรรม ว่าอากาศไม่มีที่สุด เพราะล่วงรูปสัญญาโดยประการทั้งปวง เพราะถึง ความสิ้นไป แห่งปฏิฆสัญญา เพราะไม่ใส่ใจ ถึงนานัตตสัญญา เขาย่อม ชอบใจ ฌาน นั้น ปรารถนาฌานนั้น และถึงความยินดีด้วยฌานนั้น เขาตั้งอยู่ใน ฌานนั้น น้อมใจ ไปในฌานนั้น มากด้วยฌานนั้นอยู่ ไม่เสื่อมจากฌานนั้น ทำกาละ ย่อมเข้าถึงความ เป็นสหายของเทวดา พวกที่เข้าถึงชั้นอากาสานัญจายตนะ ดูกรภิกษุทั้งหลาย เทวดาพวกที่เข้าถึงชั้น อากาสานัญจายตนะ มีอายุประมาณสองหมื่นกัป

             ปุถุชนดำรงอยู่ใน ชั้นอากาสานัญจายตนะนั้น ตราบเท่าสิ้นอายุ ยังประมาณ อายุ---ของเทวดาเหล่านั้นให้สิ้นไปจนหมดแล้ว ไปสู่นรกก็มี ไปสู่กำเนิดสัตว์ดิรัจฉาน ก็มี ไปสู่ปิตติวิสัยก็มี ส่วนสาวกของพระผู้มีพระภาค ดำรงอยู่ในชั้นอากาสานัญจา ยตนะ นั้น ตราบเท่าสิ้นอายุ ยังประมาณอายุของเทวดาเหล่านั้นให้สิ้นไปจนหมดแล้ว ปรินิพพานในภพนั้นเอง

             ดูกรภิกษุทั้งหลาย อริยสาวกผู้ได้สดับกับปุถุชนผู้มิได้สดับ มีความแปลกกัน เช่นนี้ มีความแตกต่างกันเช่นนี้ มีเหตุเป็นเครื่องทำต่างๆกันเช่นนี้ในเมื่อคติ และอุบัติ ยังมีอยู่
-----------------------------------------------------------------------

             ๒. อีกประการหนึ่ง บุคคลบางคนในโลกนี้ ก้าวล่วงอากาสานัญจายตนฌาน โดยประการทั้งปวง บรรลุวิญญาณัญจายตนฌาน โดยบริกรรมว่าวิญญาณ ไม่มีที่สุด เขาย่อม ชอบใจ ฌานนั้น ปรารถนาฌานนั้น และถึงความยินดีด้วยฌาน นั้น เขาดำรงอยู่ใน ฌานนั้น น้อมใจไปในฌานนั้น มากด้วยฌานนั้นอยู่ ไม่เสื่อมจาก ฌานนั้น ทำกาละ ย่อมเข้าถึง ความเป็นสหายของเทวดา พวกที่เข้าถึงชั้นวิญญา ณัญจายตนะ

             ดูกรภิกษุทั้งหลาย เทวดาพวกที่เข้าถึงชั้น วิญญาณัญจายตนะ มีอายุประมาณ สี่หมื่นกัป ปุถุชนดำรงอยู่ใน ชั้นวิญญาณัญจายตนะนั้น ตราบเท่า สิ้นอายุ ยังประมาณ อายุของเทวดาเหล่านั้น ให้สิ้นไปจนหมดแล้ว ไปสู่นรกก็มี ไปสู่กำเนิดสัตว์ดิรัจฉาน ก็มี ไปสู่ปิตติวิสัยก็มี ส่วนสาวกของพระผู้มีพระภาค ดำรงอยู่ใน ชั้นวิญญาณัญ จายตนะ ตราบเท่าสิ้นอายุยังประมาณอายุของเทวดา เหล่านั้น ให้สิ้นไปจนหมดแล้ว ปรินิพพานในภพนั้นเอง

             ดูกรภิกษุทั้งหลาย อริยสาวกผู้ได้สดับกับปุถุชนผู้มิได้สดับ มีความแปลกกัน เช่นนี้ มีความแตกต่างกันเช่นนี้ มีเหตุเป็นเครื่องทำต่างๆกันเช่นนี้ในเมื่อคติและ อุบัติ ยังมีอยู่
---------------------------------------------------------------------------

             ๓. อีกประการหนึ่งบุคคลบางคนในโลกนี้ ก้าวล่วงวิญญาณัญจายตนฌาน โดย ประการทั้งปวง บรรลุอากิญจัญญายตนฌาน โดยบริกรรมว่า ไม่มีอะไร เขาย่อม ชอบใจ ฌานนั้น ปรารถนาฌานนั้น และถึงความยินดีด้วยฌานนั้น เขาดำรง อยู่ใน ฌานนั้น น้อมใจไปในฌานนั้น มากด้วยฌานนั้นอยู่ ไม่เสื่อมจาก ฌานนั้น ทำกาละ ย่อมเข้าถึงความเป็นสหายของเทวดาพวกที่ เข้าถึงชั้นอากิญ จัญญายตนะ

             ดูกรภิกษุทั้งหลาย เทวดาพวกที่เข้าถึง ชั้นอากิญจัญญายตนะ มีอายุประมาณ หกหมื่นกัป ปุถุชนดำรงอยู่ในชั้น อากิญจัญญายตนะนั้น ตราบเท่า สิ้นอายุ ยังประมาณอายุของเทวดาพวกนั้น ให้สิ้นไปจนหมดแล้วไปสู่นรก ก็มี ไปสู่กำเนิด สัตว์ดิรัจฉานก็มี ไปสู่ปิตติวิสัยก็มี

             ส่วนสาวกของพระผู้มีพระภาค ดำรงอยู่ในชั้น อากิญจัญญายตนะนั้น ตราบเท่าสิ้น อายุ ยังประมาณอายุของเทวดาเหล่านั้น ให้สิ้นไป จนหมดแล้ว ปรินิพพานในภพนั้น เอง

             ดูกรภิกษุทั้งหลาย อริยสาวกผู้ได้สดับกับปุถุชนผู้มิได้สดับ มีความแปลกกัน เช่นนี้ มี ความแตกต่างกันเช่นนี้ มีเหตุเป็นเครื่องทำต่างๆกันเช่นนี้ในเมื่อคติและ อุบัติ ยังมีอยู่

             ดูกรภิกษุทั้งหลาย บุคคล ๓ จำพวกนี้แล มีปรากฏอยู่ในโลก

ตัวอย่างพระสูตรที่เกี่ยวข้องกับ อาเนชสมาธิ   อาเนญชสัปปายสูตร (พ.ตรัสว่า เข้าอาเนญช จิตย่อมผ่องใส) P715   เรื่องช้างลงน้ำ (พระโมคคัลลานะเข้าสมาธิระดับอาเนญช) P716   สุนักขัตตสูตร  มหาสุญญตสูตร  ยโสชสูตร.. ฯลฯ P716   มหาสุญญตสูตร(พ. อธิบาย สุญญตสมาบัติ ภายใน-ภายนอก ) P1077   ยโสชสูตร (ภิกษุ 500 รูป ถูกพระองค์ขับไล่) P666   สัมมาทิฏฐิ ในอาเนญชสัปปายปฏิปทา อริยสัจจากพระโอษฐ์หน้า 963